Vincent is de chef van de werkplaats bij een autoherstelbedrijf. Ik ben jobcoach van Stephan die in de werkplaats als monteur werkt. Vincent verzucht dat Stephan zich steeds overal mee bemoeit . Vooral met nieuwe collega's die ingewerkt worden.

Ik leg uit aan Vincent, dat dit geen bemoeizucht is. Ik vertel verder hierover: "Stephan wil dat jullie topkwaliteit leveren, net als hij zelf doet. Als hij ziet dat anderen hier steken laten vallen, gaat hij zich er inderdaad mee "bemoeien". Maar dus wel vanuit een goed bedoeld perspectief."

Ik adviseer Vincent om aan Stephan uit te leggen, dat hij zijn betrokkenheid waardeert, maar dat het juist als er nieuwe collega's zijn het belangrijk is dat anderen zich op hun eigen werk richten. Dan kan hij als chef zich volledig op de nieuwkomers richten. Ik voeg nog toe: je kunt ook nog aan Stephan vragen om als hij echt ziet dat iets niet goed gaat hij het beste jou kan aanschieten. En jij het dan oppakt. Hiermee stel je Stephan gerust, dat het gezien en opgepakt wordt.
ik leg verder uit: voordeel is ook nog:, dat Stephan zo kan ervaren, dat er binnen een werksituatie andere wegen zijn dan er zelf op af stappen om een probleem op te lossen.

Siebrand werkt als beveiliger bij een boot, die grondig gerenoveerd wordt. Hij werkt vanuit een keet op het terrein aan de haven vlak naast de boot. Hij houdt onder andere bij wie er voor werkzaamheden binnen komen en wanneer ze weggaan. Hij verblijft ook s 'nachts in de keet als bewaker.

Tijdens zijn dienst breekt brand uit op de boot. Brandweer, politie komen uiteraard. Voor de brand bezworen is, gaan er enkele dagen overheen. Al deze dagen blijft hij werken in overleg met politie en brandweer.

Ik vraag hem na die tijd of hij het erg zwaar heeft gevonden.
Zijn reactie: het was erg vermoeiend, maar vooral erg leuk om hier mijn aandeel in te leveren.

Wat je hier ziet, is dat Siebrand helder blijft denken in een situatie waar vele anderen onder de druk en door emoties in paniek raken.

Veel mensen met autisme willen datgene wat ze doen perfect doen. Soms is dan het zaak ze te leren dat 100% perfectie in vele situaties niet nodig is. Tegelijk heb ik in de controle kamer van een kerncentrale liever iemand met autisme met een perfectionistische instelling die zich nauwgezet aan zijn werk houdt dan iemand die zich continu laat afleiden door opkomende berichten op Facebook.

Melody heeft PDD NOS. Ze werkt bij een verzekeringsmaatschappij waar ze documenten inscant. In de ruimte waar ze werkt is het vaak rommelig. Melody werkt onverstoorbaar door. Ze kan zich namelijk heel goed focussen op haar werk en zich voor alle andere invloeden afsluiten.

Deze onverstoorbaarheid heeft overigens niet iedereen met autisme. Anderen zijn soms snel afgeleid door omgevingsfactoren.

Tip: aanpassingen van de werkplek. Soms helpen kleine aanpassingen al om te bereiken dat de werkplek hier op wordt afgestemd. Denk bij een kantoortuin aan de plaatsing van een bureau meer achterin dan waar continu mensen langs lopen.

Binnen onze jobcoaching komen we deze competentie in vele vormen tegen.
Vaak beginnen we een jobcoachtraject omdat betreffende werknemer meer aansturing nodig heeft dan andere werknemers. De kosten en belasting voor de organisatie worden hierdoor te hoog. Als jobcoach begeleiden en adviseren we vervolgens hierbij. De ervaring leert dat in het overgrote deel van de coachingstrajecten dit positief uitwerkt. Daarmee richten we ons dus, meestal met succes, op een toename van het zelfstandig kunnen werken.

Zelfstandig werken heeft ook de navolgende component. Veel mensen vinden het prettig om in een team te werken en halen hun bevrediging in het werk uit de contacten met anderen (collega's, klanten).

Voor werkzaamheden met een meer solitair karakter zijn daarom vele mensen niet geschikt. Ze missen de contacten met anderen en kunnen hierdoor gedemotiveerd raken.

Juist vanwege hun autisme zijn mensen met autisme daarom vaak uitermate geschikt voor functies waar je veelal zelfstandig je werk moet invullen. Denk aan operators bij grote industriële bedrijven die urenlang monitoren en controlepanelen observeren. Denk aan inspectiewerkzaamheden waar iemand zelfstandig op pad moet en slechts sporadisch contact heeft met anderen. Denk aan werkzaamheden als beveiliger of bewaker waarbij je zelfstandig op pad bent op nachtelijke uren.

Gerard werkt bij de belastingdienst. Hij heeft een heel goed geheugen. Als hij eenmaal de regels heeft gelezen, zal hij ze niet meer vergeten. Gerard is blij met zijn werk, want zijn werkzaamheden bestaan uit het controleren en beoordelen van informatie op basis van regels en feiten. Met andere woorden: zijn werk sluit perfect aan bij de kwaliteiten die bij hem sterk ontwikkeld zijn.

Leo is automonteur, kok en vrachtwagenchauffeur geweest. Later heeft hij bij een technische dienst van een grote bank gewerkt. Leo hoeft alleen maar naar een machine te kijken om te begrijpen hoe het werkt en hoe het als het stuk is hersteld kan worden. Door zijn doorzettingsvermogen kan hij alles repareren, omdat hij net zo lang doorgaat tot het weer werkt.

Leo biedt zijn werkgever veel zekerheid. Hij kan alles maken. Wel is het belangrijk af en toe even mee te kijken of de tijdsinvestering van de reparatie opweegt tegen de kosten van het apparaat.

Johan heeft een autisme spectrum stoornis. Hij voert veiligheidsinspecties uit ten behoeve van brandveiligheid in grote gebouwen. Hiertoe moet hij lange afvinklijsten nalopen en ondertussen bedrading en knoppenkasten checken. Dit vraagt een gerichte concentratie en heel veel nauwkeurigheid. Deze kwaliteiten zijn bij Johan sterk ontwikkeld.

Door de gedetailleerde manier van waarnemen zien mensen met autisme soms net andere mogelijkheden dan mensen zonder autisme. Van mensen die van grote invloed zijn geweest op technologische ontwikkelingen wordt wel gezegd dat er vermoedelijk sprake is van autisme dan wel trekken hiervan. Voorbeelden van mensen die vermoedelijk autisme hadden zijn Einstein, Bill Gates en Steve Jobs.

Constance is een zeer intelligente vrouw met autisme. Ze is journalist. Vaak weet ze de waarheid en hoe dan ook meer informatie boven te halen dan anderen. Ze durft verder door te vragen dan vele andere goede journalisten.

Wat je hier bij Constance ziet, is dat ze vergeleken met de gemiddelde mens minder schroom kent om door te vragen op een moment waar anderen om beleefdheidsredenen stoppen, niet verder durven vragen. De waarheid ligt echter vaak voorbij wat we willen laten zien. Dan hebben we dus mensen als Constance nodig om de waarheid aan het licht te brengen.

Om de waarde van deze kwaliteit te begrijpen, zou je de volgende vraag kunnen stellen: mag mijn chirurg een autisme spectrum stoornis hebben?

Bij een operatie komt vaak onrust, angst en emotie kijken. Bij de patiënt, diens familie, misschien ook wel bij de arts. Wat heb je dan liever? Een dokter die de operatie uitvoert, terwijl hij tranen met tuiten huilt, bij iedere snede zenuwachtiger wordt, meer gaat trillen en zich continu excuseert voor zijn gemoedstoestand?

Of dan toch maar een emotioneel gezien koelere dokter met autisme, die rationeel denkt en stelt: "dit is een gezondheidsbedreiging en ik kan hier iets aan doen". Die door zijn autisme tot in detail het probleem ziet en nauwkeurig en gericht de operatie tot een goed einde brengt?

Om de waarde van deze kwaliteit te begrijpen, zou je de volgende vraag kunnen stellen: mag mijn chirurg een autisme spectrum stoornis hebben?

Bij een operatie komt vaak onrust, angst en emotie kijken. Bij de patiënt, diens familie, misschien ook wel bij de arts. Wat heb je dan liever? Een dokter die de operatie uitvoert, terwijl hij tranen met tuiten huilt, bij iedere snede zenuwachtiger wordt, meer gaat trillen en zich continu excuseert voor zijn gemoedstoestand?

Of dan toch maar een emotioneel gezien koelere dokter met autisme, die rationeel denkt en stelt: "dit is een gezondheidsbedreiging en ik kan hier iets aan doen". Die door zijn autisme tot in detail het probleem ziet en nauwkeurig en gericht de operatie tot een goed einde brengt?

Marcel werkt als bodyguard bij een discotheek en vertelt me dat hij vorig weekend ruzie heeft gehad met zijn beste vriend. Deze vriend wilde nog naar binnen maar de baas van Marcel had hem eerder gezegd niemand meer binnen te laten. Dus luisterde Marcel naar zijn baas. Wat je hier ziet is dat mensen met autisme vaak zeer loyaal zijn naar hun werkgever.

Mensen met autisme vinden het vaak prettig om te werken vanuit overzicht. "Zo maar doen" of "ad hoc" werkzaamheden sluiten dan niet altijd aan. Gestructureerde en planmatig uit te voeren werkzaamheden passen daarom vaak goed bij mensen met autisme.
Naar gelang het niveau kan iemand hierdoor goed werk verrichten in een postkamer.
Dan wel binnen grote beleidsmatige klussen ingezet worden.

(Exacte) wetenschappers hebben vaak (lichte) autistische trekjes. Juist omdat hun kracht ligt in een gestructureerde, planmatige aanpak.

Deze kwaliteit is bij autisme verhoudingsgewijs in sterke mate aanwezig. Mensen met autisme hebben vaak een sterke behoefte aan duidelijkheid en een overzichtelijke wereld. Binnen een werkomgeving betekent dit dat een werknemer met autisme zijn werk, taken en afspraken uitermate serieus neemt. Daarmee voor de werkgever een betrouwbare en loyale factor is.

Wat we binnen onze jobcoaching soms zien, is dat dit ook een valkuil kan zijn. Waar iedereen gesteld is op zijn pauzes en aan het eind van dag stopt met werken kunnen mensen met autisme soms moeilijk stoppen als de opdracht nog niet klaar is. Op termijn ligt hierdoor het gevaar van overbelasting op de loer. Een jobcoach observeert hier op en leert werknemer en werkgever hoe hier een goed evenwicht in te vinden.

Bij mensen met autisme zie je, dat veelal de gedetailleerde waarneming sterk ontwikkeld is. Door deze eigenschap zullen mensen met autisme bij controlerende werkzaamheden bijvoorbeeld op onregelmatigheden in een productieproces goed functioneren. Naar gelang van verder opleiding en aanleg spreken we bij de één over controles aan een lopende band en bij een ander op controles op hoogwaardig ICT niveau.

Voor mensen met autisme kan het aangaan van onderhouden van relaties soms een lastige aangelegenheid zijn. Sociale conventies, onuitgesproken verwachtingen en regels die voor mensen zonder autisme zo vanzelfsprekend zijn, maken het sociale contact voor mensen met autisme soms tot een doolhof waar ze binnen verdwalen.

In sommige situaties en werkzaamheden heeft dit ook een andere kant, een positieve kant. Mensen met autisme houden zich hierdoor veel minder bezig met "eigenlijk hoort het niet, maar ik gun je het" of "jij niet want ik mag je niet en jij wel want jij bent leuk". Voor beroepen waar neutraliteit, integriteit en eerlijkheid vereiste zijn, zijn dit belangrijke kwaliteiten. Denk dan aan het werk van een rechter, een accountant, een beveiliger of bewaker.

Het afdelingshoofd van een gespecialiseerde afdeling op een onderzoekslaboratorium tegen de medewerker met autisme:
"je werktempo is misschien lager dan dat van je collega's. Maar de betrouwbaarheid van jouw testen en analyses ligt beduidend hoger. Ik ben hierdoor minder tijd kwijt aan het controleren van je werk en jij hoeft minder vaak her-controles uit te voeren."

Aan de ene kant zie je vaak bij autisme dat mensen minder sterk zijn in hun begrip in de meer complexe menselijke verhoudingen en omgangsvormen. De tegenhanger hiervan is dat het logisch denkvermogen vaak weer sterker ontwikkeld is. Daarmee ook het vermogen om complexe en abstracte reeksen en theorieën te begrijpen dan wel te ontwikkelen.

Het is daarom niet voor niets dat op plekken waar hoogwaardige ICT en andere technische ontwikkelingen plaatsvinden er verhoudingsgewijs meer mensen met autisme leven. In Nederland is dit Eindhoven en omgeving. In de VS zie je dit onder andere in Silicon Valley in California.

Mensen zonder autisme denken en reageren vaak vanuit de complexiteit van de menselijke verhoudingen. Ze leren ook dat met een beetje geven en nemen je vaak meer voor elkaar krijgt. Hier is niets mis mee, maar er is wel een valkuil: omkoping, fraude, vriendjespolitiek kunnen hier uit voortvloeien.

Mensen met autisme begrijpen vaak niets van die complexiteit, denken vaak meer rechtlijnig. Vinden al die politieke spelletjes te complex, dan wel volstrekt niet interessant. Zijn daar veel minder gevoelig voor.
In beroepen waar onpartijdigheid, integriteit, eerlijkheid belangrijke kernwaarden zijn, kunnen mensen met autisme daarom heel goed functioneren. Denk aan: accountants, rechters, beveiligers, politie.

Mensen (met en zonder autisme) leren om een heleboel te vinden en te denken, maar dit voor zichzelf te houden. Dit is ook best wel handig. Als je al te eerlijk zou zijn naar de baas kun je deze beledigen. Dat is niet slim, kan tegen je werken. Daarbij is het soms niet handig om meteen alles te benoemen en uit te spreken. Denk aan de uitdrukking: niet meteen het achterste van je tong laten zien. Vanwege dit soort overwegingen leren we om een houding en pose op te bouwen naar de buitenwereld toe.

Dit maakt echter dat vele mensen niet echt kunnen, durven zijn wie ze zijn. Het maakt mensen bovendien onvoorspelbaar. Ze zeggen niet wat ze echt denken, voelen, vinden.

Dit ligt soms veel makkelijker bij mensen met autisme. Ze kunnen soms heel direct en eerlijk zijn. Misschien is dat soms lastig als het om kritische opmerkingen gaat. Tegelijk is het ook wel prettig: de kans op leugen of oneigelijk gedrag is veel kleiner.

Ruben is bibliothecaris. Ik ben zijn jobcoach en loop al pratend met hem langs een lange rij boeken in de universiteitsbibliotheek. Zijn aandacht is bij het gesprek. Toch gaan zijn handen af en toe naar de boek schappen om een boek te verplaatsen. Ik vraag hem wat hij doet. Ruben vertelt dat hij boeken verplaatst en in de correcte alfabetische volgorde zet. Door zijn detaillistisch oog ziet hij onregelmatigheden die aan mijn oog voorbij gaan, terwijl hij ze zelfs met een halve blik al waarneemt.

Betrouwbaarheid bij autisme kent twee componenten.
Mensen met autisme hebben vaak een sterke behoefte aan duidelijkheid en structuur. Het zich houden en nakomen van afspraken, op tijd zijn enzovoort zit dus in hun aard ingebakken.
Ook in termen van loyaliteit en dus op het meer relationele is deze eigenschap vaak sterk aanwezig. Ook geldt dan: geen gezeur, geen excuses; als ik mijn baas iets beloof, kom ik het ook na.

Ik moet in deze uiteraard voorzichtig zijn om mensen zonder autisme niet voor het hoofd te stoten. Maar de kans dat na een weekendje doorzakken de werknemer zonder autisme zich ziek meldt, is groter dan dat de werknemer met autisme dat zal doen.